Struktura handlu zewnętrznego kształtowana w XV w.

Na silne bodźce płynące z zewnątrz odpowiadano w Polsce wzrostem produkcji rolniczej i hodowlanej. W XV w. nie ograniczało to jednak rozwoju miast polskich i litewsko-ruskich. Skup zbóż, ich transport, obsługa handlu lądowego, przy wzroście zamożności obejmującym wszystkie warstwy ludności, stanowiły silną podstawę gospodarki miejskiej – zarówno w skali lokalnej jak i międzyregionalnej. Poza handlem z krajami Europy zachodniej, dużą rolę w gospodarce Polski i Litwy pełnił handel wschodni. Z Lewantu i z Dalekiego Wschodu przywożono poprzez kolonie kupieckie nad Morzem Czarnym towary luksusowe – jedwab, pachnidła, korzenie, wyroby rzemiosła – płacąc głównie kruszcami. Ośrodkiem tego handlu stał się Lwów. Nadal – jak w XIV w. – ważny szlak łączył Polskę z Węgrami, skąd sprowadzano metale oraz wina.

Struktura handlu zewnętrznego kształtowana w XV w, okazała się bardzo trwała, gdyż wynikała z podziału Europy na strefy o wyspecjalizowanej produkcji, a zarazem wzmagała ona ową specjalizacje. W Polsce wzrost popytu na drewno spowodował karczunki, szczególnie intensywne w dorzeczu Wisły, zaś popyt na zboże stał się przyczyna rozwoju towarowej produkcji rolnej. Przez całe stulecie obok folwarków rycerskich, zboże na eksport produkowały gospodarstwa sołtysie oraz kmiece. W rezultacie wzrost zamożności, spowodowany rosnącą produkcją rolną, aktywnością miast, dodatnim bilansem handlu zewnętrznego – obejmował wszystkie warstwy społeczne.

Być może ów wzrost zamożności, brak wielkich napięć wewnętrznych na tle podziału dochodu społecznego, możliwości realizowania przez ludzi wywodzących się z różnych stanów ich aspiracji powodowały, że powolne ale nieustanne przejmowanie przez stan 92 rycerski przodującego miejsca w kraju, kosztem praw innych sta- nów, nie wywołało oporu ani energicznego przeciwdziałania. Awans rycerstwa w skali ogólnoparistwowej nie oznaczał przy tym zburzenia małych społeczności lokalnych: gmin miejskich i wiejskich, a szczególnie parafii, w ramach których przemieszanie stanów i ruchliwość społeczna były bardzo znaczne.