Polska i stosunki z państami sąsiednimi

Poza stosunkami z państwami sąsiednimi wielkie znaczenie w polityce zagranicznej dzielnicowych książąt polskich miały stosunki z papiestwem. Polska od czasu darowizny Mieszka I uznawała zwierzchnictwo i opiekę papieską, co wyrażało się w rocznej opłacie pogłównej zwanej świętopietrzem, a także w prawie papieży do zatwierdzania ważnych aktów państwowych. W XIII w. nastąpił okres rozkwitu papiestwa związany z pontyfikatem Innocentego III i jego następców. Zbiegło się to z osłabieniem cesarstwa. Tym większe znaczenie miały więc dla książąt polskich związki z Rzymem. Pragnąc je umocnić wielu książąt ponawiało akt oddania się papieżom w opieke. Dokonał tego w 1207 r. Leszek Biały, a następnie zaś książęta: wielkopolski Władysław Odonic, gdański – Świętope- łek, śląski – Henryk Pobożny. Akty te ponawiali jeszcze wielokrotnie inni książęta polscy. Duże znaczenie miała częsta obecność w Polsce legatów papieskich, mających wpływ na przebieg i decyzje synodów biskupich, a także – prawem zwierzchnictwa papieskiego – wpływających na rozstrzyganie sporów politycznych pomiędzy książętami. Na dłuższą metę opieka papieska oraz świętopietrze okazały się jednym z istotnych elementów utrzymania jedności politycznej oraz argumentem w walce o przynależność ziem do zjednoczonego na przełomie XIII i XIV w. państwa. Zwierzchnictwo Rzymu miało ponadto duże znaczenie w utrzymaniu związków kultury polskiej z kulturą ogólnochrześcijańską.