Najwcześniejsze lokacje miast miały miejsce na Śląsku

Pierwsze lokacje miast na prawie niemieckim dotyczyły osad już wcześniej istniejących. Przeniesienie na prawo niemieckie było wielką reformą, ale element kontynuacji był przy tym bardzo silny, a osadnictwo miejskie na surowym korzeniu rzadkie.

Najwcześniejsze lokacje miast miały miejsce na Śląsku. Jedna z nich objęła w 1235 r. Środę Śląską. Jej prawo, oparte na wzorcu obowiązującym w Magdeburgu, stało się potem wzorcem dla innych miast polskich. Nazywano je prawem średzkim. Inna wersja prawa magdeburskiego, zwana chełmińskim (od lokacji Chełmna 1233 r.] obowiązywała na północy ziem polskich i w państwie krzyżackim.

Ruch lokacyjny kontynuowany był także w następnych stuleciach, z tym, że w XIV w. zwiększyła się liczba lokacji ośrodków nowych, zakładanych na surowym korzeniu. Akcję taką organizowali zasadźcy, obdarzeni za to dziedzicznym urzędem wójta i szczodrym uposażeniem w ziemi, prawami do budowy młyna, pobierania części czynszów i kar sądowych oraz utrzymywania sklepów i jatek. Lokacja miast polegała na jego wyłączeniu spod sądownictwa urzędników książęcych i przekazaniu tych funkcji wójtowi, który kierować się miał zasadami prawa magdeburskiego. Podstawowym 52 prawem osadników była wolność osobista, zaś elementem samorzą- du – ława, wybierana spośród mieszczan. Miasta otrzymywały lata wolnizny, po których miano ściąga czynsze określone prawem i wyznaczone od parceli miejskich, sklepów i warsztatów rzemieślniczych.