Rycerstwo w Polsce

Rycerzy dotyczyły ponadto specjalne przywileje, podkreślające ich wyższy status społeczny. Wyższa, niż w przypadku chłopa, była opłata za zabicie rycerza (główszczyzna) łub jego zranienie (nawiązka}. Przysługiwało im prawo płacenia dziesięciny swobodnej, czyli wybierania kościoła lub innej instytucji kościelnej, której ją rycerz oddawał (dla innych stanów istniał obowiązek parafialny). Bardzo ważnym rozszerzeniem praw była możliwość dziedziczenia dóbr nieruchomych w linii bocznej, a w jej braku – przez kobiety.

Już w XIII w. nadane zostały kilkakrotnie przywileje dla całego rycerstwa. Pierwszym z nich był przywilej w Cieni, nadany w 1228 r. przez księcia Władysława Laskonogiego, w chwili jego starań o tron krakowski. W końcu stulecia przywilej taki wydał dla rycerstwa małopolskiego król czeski Wacław II, jednakże praktyka przywilejów dla całego stanu rycerskiego stała się powszechna dopiero w następnych stuleciach. W tym samym czasie kształtował się także stan mieszczański i jego prawa sformułowane zostały w przywilejach lokacyjnych. W przeciwieństwie do duchowieństwa, mieszczaństwo otrzymało przywileje dla poszczególnych gmin miejskich. Ponieważ jednak przywileje te oparte były na prawie magdeburskim sytuacja prawna poszczególnych miast była podobna. Stan mieszczański był zróżnicowany wewnętrznie na grupę patrycjatu (bogatych kupców, właścicieli parceli i domów w mieście, często posiadających też majątki ziemskie) oraz pospólstwo – złożone z rzemies- 56 Iników i drobnych handlarzy. Członkowie obu tych grup mieli dzie- dziczne prawo obywatelstwa miejskiego, w przeciwieństwie do rt-s ty ludności miast, biedoty zwanej plebsem.