Różnice plemienne na terytorium dawnej Polski

W żywocie św. Metodego symbolem organizacji Wiślan nie jest nazwa zbiorowości plemiennej, ale ,,ów książę na Wiśle”. Proces narastania u Lechitów różnic społecznych i wyodrębniania się władzy książęcej trwał kilkaset lat. Znacznemu przyspieszeniu uległ w końcu VII w., a zakończył się w stuleciach IX i X.

Pierwsza z tych granic chronologicznych to okres, kiedy po wędrówkach ludów słowiańskich na południe (V – VI w.} wywołanych przeludnieniem w ich własnych siedzibach nad Dnieprem, Wisłą i Odrą oraz naporem Germanów i koczowników awarskich, nastąpiła stabilizacja osadnictwa. Była ona możliwa dzięki upowszechnieniu systemu dwupolowego oraz stosowaniu orki radłem, często z żelaznym ostrzem. Plony wzrosły do około dwu ziaren z jednego wysianego, nie porzucano już wyjałowionej ziemi. Wszystko to powodowało zwiększenie liczby ludności i umożliwiało kształtowanie się związków plemiennych. Struktura społeczna i polityczna plemion opierała się na związkach krwi – wielopokoleniowych i gospodarujących wspólnie wielkich rodzinach i rodach oraz na związkach sąsiedzkich – opolach, złożonych z kilku do kilkunastu osad. Osady te były najczęściej niewielkie, zasiedlone przez jedną wielką rodzinę, na którą składały się rodziny małe. Tym ostatnim przydzielano co roku, wyznaczone przez los i decyzje starszych, pole zwane źrebem. Wieśniacy zajmujący się rolnictwem i hodowlą byli wolni osobiście. Wspólnotą opolną rządził wiec wolnych mężczyzn. Jednakże w jego ramach rosła rola starszyzny wielkorodzinnej i rodowej. Centrum wspólnoty opolnej stanowił gród, w którym rezydowali owi starsi i wpływowi ludzie, a w razie zagrożenia chroniła się cała ludność.