PAŃSTWO WIELONARODOWE CZ. II

Poza przyczynami politycznymi i gospodarczymi wielkie znaczenie miały przyczyny ideologiczne. Chrzest Litwy miał być sukcesem Kościoła powszechnego, osiągniętym przez Kościoł polski. W jego rezultacie rozszerzał się zasięg cywilizacji zachodniej. Co więcej, chrztu tego dokonywano bez wojny, zniszczeń i grabieży, bez tępienia Litwinów – jak to uczynił Zakon Krzyżacki wobec Prusów i jak czynił wobec Litwy. Tak wielki cel zyskał poparcie polskiego duchowieństwa. Był on zresztą dla niego atrakcyjny pod względem ideologicznym i prestiżowym, a także politycznym i materialnym – wobec otwarcia się wielkiego pola działania na terenie misyjnym oraz związanych z tym nadań.

Chrzest znajdował zwolenników wśród możnowładztwa litewskiego ze względu na atrakcyjność katolicyzmu dla ludzi poszukujących doświadczeń religijnych, a także dla potrzebujących uzasadnienia swej społecznej, politycznej i prestiżowej pozycji w społeczeństwie.

Pomimo tak wielu różnorodnych czynników i grup społecznych wspierających unię, jej wprowadzenie w życie nie było łatwe. Wielkie Księstwo Litewskie było państwem bardzo odmiennym od Polski, co więcej, bardzo zróżnicowanym wewnętrznie. Jego terytorium obejmowało poza Litwą właściwą (Auksztotą i Żmudzią) podbite w XIII i XIV wieku księstwa ruskie. Podbojów tych dokonywali władcy litewscy kosztem panowania tatarskiego na Rusi, co powodowało nieunikniony konflikt z Tatarami, podobnie jak z rozwijającym się w XIV w. nowym ośrodkiem jednoczenia ziem ruskich, jakim stała się Moskwa. W XIV w. przewagę miało jednak Wielkie Księstwo Litewskie. Jego ogromny obszar zamieszkiwali w większości Rusi- ni, od wieków wyznający chrześcijaństwo prawosławne, stojący na wyższym stopniu rozwoju kultury niż rdzenna ludność litewska. Wobec silnych wpływów kultury ruskiej, gwarancją zachowania odrębności były wierzenia pogańskie Litwinów. Przyjęcie katolicyzmu utrzymywało tę odrębność.