Czym Polska była dla wspólnoty?

Jako całość ziemie Polskie były w okresie średniowiecza opóźnione w rozwoju w stosunku do stanowiących centrum kultury europejskiej, zachodnich i południowych części kontynentu. Opóźnienie to wynikało z położenia geograficznego i z włączenia Polski, podobnie jak innych terytoriów Europy środkowo-wschodniej, do kręgu cywilizacji europejskiej dopiero w X w. Nie oznaczało to jednak zahamowania własnych sił twórczych. Przyjmowanie wzorców obcych polegało na ich dostosowaniu do warunków polskich. Państwo, społeczeństwo, kultura polska zachowały, a nawet rozwijały swe odrębności i cechy własne. Do XIV w. Polska podążała drogą podobną do społeczeństw wcześniej i bardziej rozwiniętych, zmniejszając stopniowo dzielący ją dystans. W stuleciu XV wytworzyła całkowi- 99 cie oryginalne formy organizacji i kultury, przy utrzymaniu a nawet umocnieniu związku ze wspólnotą Europy chrześcijańskiej.

Czym była Polska dla tej wspólnoty? Jej nazwa pojawiła się w źródłach obcego pochodzenia już w końcu X w. Oznaczała jeszcze ziemię Polan, ale już w początkach XI w. określano nią całe państwo Bolesława Chrobrego. Jednakże we wczesnym średniowieczu krąg osób poinformowanych o istnieniu, położeniu, potencjale Polski oraz o polityce jej władców był wąski. Była ona znana ludziom należącym do elit politycznych bądź w państwach sąsiednich, bądź w ośrodkach władzy uniwersalnej – cesarskiej i papieskiej. Dodać można niewielką liczbę kupców, chrześcijańskich, muzułmańskich i żydowskich, którzy znali Polskę ze względu na swą działalność handlową. Kraj niedawno schrystianizowany przyciągnął uwagę duchownych przede wszystkim niemieckich, lecz także francuskich i włoskich. Polskie opactwa benedyktyńskie, później cysterskie i nor- bertańskie, utrzymywały kontakty ze swoimi ośrodkami macierzystymi. Z kręgu duchowieństwa francuskiego wywodził się autor pierwszej kroniki polskiej Gall Anonim, piszący w początku XII w. Z Niemiec, Włoch i może z Francji pochodzili budowniczowie pierwszych katedr romańskich i autorzy dzieł rzeźbiarskich zdobiących kościoły.