Władza w starożytnej Polsce cz. II

Po śmierci Mieszka II (1034) i kryzysie państwa wywołanym buntem możnych oraz poddanych, tron odzyskał jego jedyny syn Kazimierz (1034 – 1058). Ale już w następnym pokoleniu walka o władze przeciwstawiła sobie Bolesława Śmiałego (1058 – 1079) i Władysława Hermana 11079 – 1102], przy czym Władysław zdobył tron po wygnaniu starszego brata. Podobnie dwaj synowie Hermana – starszy Zbigniew i młodszy Bolesław Krzywousty (1102 – 1138) stoczyli dramatyczną walkę o władzę, zakończoną tragiczną śmiercią Zbigniewa, oślepionego na rozkaz zwycięskiego brata (1112.).

Tak oto brak utrwalonych reguł przekazywania władzy, trak- towanie księstwa jako własności panującego, który mógł je dzielić 27 między synów, a z drugie strony walka ambitnych książąt o jedy- nowładztwo, prowadziły do wielu wstrząsów wewnętrznych. Pomimo to utrzymana została jedność państwa. Tron zaś, zdobywany w walce, przypadał najczęściej jednostkom najwybitniejszym, obdarzonym zdolnościami politycznymi, umiejętnościami przewodzenia ludźmi, chociaż także odznaczającymi się bezwzględnością. Tacy byli obaj Bolesławowie, Chrobry i Krzywousty. Nie można też odmówić zdolności i wytrwałości Mieszkowi II, choć część tradycji, tłumacząc cechami osobowości jego klęski, dała mu przydomek Gnuśny. Raz tylko walka o tron wyniosła na stolec książęcy człowieka słabego i mniejszych zdolności niż obalony brat – Władysława Hermana. Jeżeli jednak pragnęlibyśmy poza procesami dziejowymi – zapewne mającymi znaczenie zasadnicze – uwzględnić rolę ludzi sprawujących władzę, wpływ ich zdolności i wad na przebieg wydarzeń, to nie trudno będzie zauważyć, że w dynastii panującej w Polsce mamy od X do XII w. zbiór jednostek bardzo uzdolnionych, a niejednokrotnie wybitnych. Wpłynęło to na sprawność procesu budowy państwa polskiego.