Pozycja króla najlepiej charakteryzuje cały system cz. II

Król powoływał na najwyższe stanowiska ministrów i biskupów, mianował na urzędy wojewódzkie, ziemskie i powiatowe, nie mógł ich jednak odwołać. Także deputaci do trybunału (od 1578 w Koronie, 1581 na Litwie] byli mianowani przez króla spośród kandydatów przedstawionych przez sejmiki. Trzeba podkreślić, że znaczna część urzędów miała charakter tytularny i nie wiązała się z nimi żadna jurysdykcja. Byłoby więc może słuszniej widzieć króla jako szafarza godności. Król dysponował rozdawnictwem łask i uposażeń !także starostw), znaczenie tego argumentu słabło jednak w miarę jak dobra Korony pozostawały w rękach dożywotnich użytkowników. Program egzekucyjny, domagający się (1520) zwrotu nieprawnie trzymanych dóbr królewskich, miał nie tylko stworzyć podstawy finansowania rządów, ale może przede wszystkim, otworzyć szanse ich używania przez szlachtę. W sumie, mimo sukcesów lat 1562-64, trudno mówić o powodzeniu bowiem dobra oddane w dożywocia i w dzierżawy nie wróciły do skarbu (1567). W dalszym ciągu dochody państwa były zbyt małe by powstał aparat urzędniczy, 146 zależny tylko od łaski monarchy. Nie starczało też na utrzymanie dużej armii, którą zresztą oddano pod kontrolę potężniejącym hetmanom.