Podgrodzia i inne typy osad

Podgrodzia związane były zarówno przestrzennie jak ekonomicznie z grodami i rezydującymi tam możnymi duchownymi i świeckimi. Podobnie jak własność ziemska były one w gospodarce zjawiskiem jeszcze marginesowym, chociaż dla górnych warstw społecznych bardzo ważnym.

Inny typ osad wczesnomiejskich stanowiły targi. Związane były one z towarową wymianą o charakterze lokalnym. Wieśniacy, rybacy, myśliwi czy hodowcy mogli na nich wymienić wytwory swych gospodarstw oraz kupić sól, piwo a czasem żelazne narzędzia rolnicze czy noże, jeśli dysponowali niezbędnymi na to środkami. Wiemy jednak, że w X i na początku XI wieku targi były stosunkowo nieliczne. Otwieranie i utrzymywanie targu było wyłącznym uprawnieniem księcia, który zapewniał bezpieczeństwo handlującym oraz pobierał opłatę zwaną „targowe1′, ponadto miał prawo bicia monety. Jednakże w początkowym okresie istnienia Polski moneta srebrna była droga i rzadka. Nie nadawała się więc do drobnych transakcji na rynku lokalnym. Wymieniano tam towar za towar lub posługiwano się tak zwanymi płacidłami – czyli przedmiotami o powszechnie przyjętej wartości, służącymi za pieniądz. Służyły za nie kawałki żelaza uformowane w kształt siekier, skórki wiewiórcze, być może – podobnie jak w Czechach – płaty rzadko tkanego płótna lnianego.

Tak więc poza dominującym systemem prawa książęcego, w którym pozycja społeczna zależała od tego, czy człowiek świadczył daniny na rzecz skarbu państwa – czy też brał udział w ich gromadzeniu, dzieleniu i konsumowaniu – istniały elementy systemu innego, opartego na własności ziemskiej i wynikających z tego podziałach społecznych oraz systemu gospodarki miejskiej związanej z funkcjonowaniem rynków lokalnych i handlu zewnętrznego. Były to 30 jednak dopiero zalążki, stanowiące niewielki fragment rzeczywis- tości gospodarczo-społecznej i ściśle przez księcia kontrolowane.