Stulecia IX i X w Europie środkowo-europejskiej

Stulecia IX i X były w Europie środkowo-wschodniej okresem powstawania organizacji państwowych, kształtujących sie na podstawie związków plemiennych oraz poprzez podbój plemion słabszych przez potężniejsze. Były to w większości państwa słowiańskie: Wielkie Morawy w IX w., a po ich rozbiciu przez najazd Węgrów (906) Czechy, oraz Polska i Ruś. Własne państwo utworzyli również Węgrzy.

W tym samym czasie proces dezintegracji cesarstwa karolińskiego doprowadził do podobnego rezultatu – powstania mniejszych jednostek politycznych, dążących do suwerenności państwowej. Państwo wschodniofrankijskie, a następnie niemieckie, podzielone było na kilka silnie wyodrębnionych księstw, z których najpotężniejsza była Saksonia. Prowadziła ona stałe podboje na ziemiach słowiańskich. Władcy sascy, po zdobyciu korony królewskiej w Niemczech, sięgnęli w Rzymie po koronę cesarską (962). Była to podstawa uniwersalizmu ich władzy i wyprowadzanych stąd praw do narzucania zwierzchnictwa organizacjom politycznym, powstałym wtedy w Europie środkowo-wschodniej.

Reakcje grup rządzących, w plemionach i państwach sąsiadujących z cesarstwem od wschodu, na ów uniwersalizm zależne były od bardzo wielu czynników: położenia geograficznego, polityki innych sąsiadów, posiadanego potencjału gospodarczego i wojskowego, wewnętrznej struktury społecznej. Bez wątpienia jednak obok tych czynników obiektywnych, wyznaczających politykę książąt i możnych, nie brakowało miejsca na osobiste wybory i decyzje władców, zależące od ich ambicji, odwagi oraz umiejętności wykorzystywania zmieniających sie sytuacji politycznych.