Bolesław Śmiały i jego władza cz. II

W końcu XII w., gdy narastał już w Polsce kult przyszłego świętego, zabitego biskupa Stanisława, dramat ten opisał obszerniej i inaczej niż Gall Anonim, kronikarz Wincenty Kadłubek. Wedle jego wersji konflikt króla z biskupem wynikał z upominania władcy przez Stanisława, by nie rządził okrutnie, na co gwałtowny Bolesław zabił biskupa ciosami miecza, przy ołtarzu, w czasie mszy św. Wersja Kadłubka przyjęta została przez Kościół i polskie społeczeństwo i ukazywana była od XIII aż po wiek XIX w dziesiątkach rzeźb i obrazów, w pieśniach, poezji i dziełach teatralnych. Pomimo to wydaje się prawdopodobniejsza wersja Gailowa, skazania biskupa przez sąd królewski. Na podstawie dzieła Kadłubka zaś, a także dalszego przebiegu wydarzeń, przyjąć możemy, że istotą owej ,,zdrady” bisku- 38 piej, której nie możemy rozumieć w dzisiejszym sensie tego słowa lecz jako niedochowanie wierności panującemu, było owo „upominanie” Bolesława, czyli wyrażanie przez biskupa żądań społeczeństwa polskiego, a przynajmniej jego grup świadomych politycznie i dążących do współudziału we władzy. Gwałtowna reakcja Bolesława, znanego zresztą z porywczości, przekroczenie uprawnień królewskich przez zastosowanie okrutnej kary na biskupie, nie uspokoiło wcale sytuacji w kraju, wzmogło jeszcze bardziej opór możnych i rycerstwa. W ambitnej polityce zewnętrznej, koronacji królewskiej i reakcji Bolesława na polityk? biskupią, grupy te widziały raz jeszcze zagrożenie swej pozycji społecznej i politycznej. Zbuntowały sie, ale nie chciały jednak obalać dynastii i wprowadziły na tron juniora. Władzę objął Władysław Herman (1079 – 1102), który zadowolić się musiał władzą ograniczoną. Wyrazem tego był jego tytuł książęcy, a w polityce zewnętrznej zbliżenie do Niemiec i Czech. Władysław porzucił ambitny program polityczny swego starszego brata, walki prowadził głównie z Pomorzanami, będącymi zresztą często stroną atakującą. W polityce wewnętrznej nastąpił wzrost znaczenia możnych, kosztem zakresu władzy książęcej. Pierwszoplanową postacią stał się palatyn (wojewoda) Sieciech,który po osiągnięciu tego urzędu przystąpił jednak do ograniczania wpływów innych rodów, opierając się na ludziach nowych, z szeregowego rycerstwa. Budziło to opór i niezadowolenie, szczególnie w końcu XI w., gdy dwaj synowie Hermana – Zbigniew i Bolesław mogli być wysuwani do tronu przez zwalczające się grupy możnowładcze,