Celibat księży i elekcja biskupów przez kapituły katedralne

Do najważniejszych zmian należało wprowadzenie ostatecznie w XIII stuleciu celibatu księży oraz elekcji biskupów przez kapituły katedralne. Szczególnie elekcje były zmianą zasadniczą, pozbawiały bowiem książąt prawa inwestytury, chociaż zachowali oni wpływ na wyniki wyborów. O reformy te walczył Kościół polski pod przewodem arcybiskupa gnieźnieńskiego Henryka Kietlicza (1199-1219). Zmierzając do wyłączenia Kościoła spod sądownictwa książęcego, popadł on w konflikt z księciem wielkopolskim Władysławem La- skonogim i został nawet wygnany z Gniezna (1206). Udał się wtedy do Rzymu, gdzie uzyskał poparcie Innocentego III. Konkurujący z Laskonogim książę krakowski Leszek Biały wykorzystał tę sytuację, oddał się pod opiekę papieską i zgodził na pierwszą kanoniczną elekcje biskupa krakowskiego (1207),

Poza wprowadzeniem elekcji chodziło biskupom o uzyskanie 54 pełnego immunitetu sądowego i skarbowego. Przywilej dla całego Kościoła nadany został już w czasie zjazdu w Łęczycy w 1180 r., gdy Kazimierz Sprawiedliwy i inni książęta polscy zrzekli się prawa do przejmowania dóbr ruchomych po zmarłych biskupach (/us spolii) i ograniczyli obciążenia poddanych kościelnych tak zwaną stacją.

Od tego czasu biskupi dążyli do zdobycia przywilejów nie jednostkowych, dla poszczególnych dóbr lub instytucji, lecz dla całego Kościoła polskiego. Uzyskali je w 1210 r. na zjeździe w Borzykowej od książąt Leszka Białego, Konrada Mazowieckiego i Władysława Odo- nica, oraz w Wolborzu (1215!, gdzie dołączył się jako dobroczyńca Kościoła Kazimierz Opolski. W Wielkopoisce Władysław Odonic potwierdził te ustępstwa w 1234 r. na rzecz arcybiskupa Pełki. Natomiast na Śląsku biskupi wrocławscy toczyli z książętami długotrwałą walkę, zakończoną pomyślnie dopiero w końcu XIII w. za księcia Henryka IV Probusa (1273 – 1290).