Procesy rozwoju lub zahamowania gospodarki miały charakter regionalny

W IX w. przodowały ziemie Wiślan, zaś sto lat później terytorium Polan. Potem ponownie centrum państwowości znalazło się w Krakowie. W XIII w. przebudowa gospodarcza najszybciej i najintensywniej przebiegała na Śląsku. Górował on od tego czasu nad innymi dzielnicami gęstością zaludnienia, liczbą miast. Z kolei Mazowsze, które w czasach buntu pogańskiego nie poniosło strat, a w czasach Bolesława Śmiałego i Władysława Hermana należało do dobrze zaludnionych i bogatych części państwa, w okresie rozbicia dzielnicowego straciło te pozycje stając się w XIV i XV w. obszarem wyraźnie opóźnionym w stosunku do pozostałych ziem polskich.

Po utracie Śląska, przez cały wiek XIV, w ramach Królestwa Polskiego przodowała Małopolska, natomiast w XV w. dzieliła tę pozycje z Pomorzem Gdańskim.

Zmiany regionalne do pewnego tylko stopnia wyjaśnić możemy procesami wewnętrznymi. Wpływała na nie zewnętrzna sytuacja Polski, oddziaływanie sąsiednich państw oraz regionów gospodarczych. Trzeba tu wyliczyć ekspansje zbrojną i związane z nią zniszczenia, ekspansje gospodarczą oraz migracje. Wśród przyczyn opóźnienia Mazowsza były właśnie najazdy i zniszczenia, najpierw pruskie, później litewskie, ale także pozostanie tej dzielnicy na uboczu w okresie kolonizacji na prawie niemieckim. Rozwój Małopolski umożliwiły w XIII – XIV w. zarówno kolonizacja, jak kontakty handlowe, kulturalne i polityczne z Węgrami oraz otwarcie własnej ekspansji na wschód. Rozwój Pomorza Gdańskiego wynikał z wykorzystania w ramach Hanzy handlu bałtyckiego oraz pośrednictwa w handlu drewnem i zbożem z dorzecza Wisły.