Różne skutki rozbicia dzielnicowego w Polsce
Wiek XIII nie przyniósł ostatecznego ukształtowania się stanów poza duchowieństwem, ale proces ten został bardzo zaawansowany. Określenie praw7 i organizacji wielkich grup społecznych wpływało na charakter władzy książęcej i organizację polityczną całeg. społeczeństwa. Podstawową zasadą stanowości było, podobnie jak w pozostałych państwach europejskich, zobowiązanie władców do przestrzegania praw stanowych. Książę przestawał być arbitralnym panem swego księstwa, stawał się zaś strażnikiem obowiązującego w nim porządku prawnego. Prawa poszczególnych stanów były różne, dla ludzi ówczesnych owa nierówność wydawała się oczywista i konieczna. Ale żaden ze stanów7 nie był pozbawiony praw, co stanowiło ważny czynnik stabilizacji politycznej.
Okres rozbicia dzielnicowego przyniósł więc Polsce skutki ba. dzo różnorodne. Z jednej strony dotkliwe straty terytorialne, z drugiej zaś przebudowę wewnętrzną, rozwój gospodarczy i społeczny zwiększenie się i ustalenie praw poszczególnych grup ludności, a za razem wzrost udziału we władzy duchowieństwa i rycerstwa. Był) to czynniki zbliżające społeczeństwo polskie do form organizacji państwowej i gospodarczej istniejących w bardziej rozwiniętych par stwach Europy zachodniej.
Pomimo rozbicia na wiele księstw, w świadomości trwało poczucie jedności państwa polskiego. Najwybitniejszy kronikarz tego okresu Wincenty Kadłubek, jak i twórcy innych tekstów: roczników', kalendarzy, żywotów świętych, pojmowali Polskę jako całość wywodząca się z historii oraz ze wspólnej kultury współczesnych im Polaków'. Budzący dumę dorobek przeszłych wieków był oczywisty dla ludzi pragnących poznać historię swego kraju i umacniał ów element jedności. Co więcej dostrzegano, że kraj zamieszkany jest przez, wspólnotę etniczna, która określano terminami nafio i gens. Pierwszy uwypuklał wspólne pochodzenie Polaków, drugi – wspólny język. Na tym tle zrozumiałe jest przetrwanie w okresie rozbicia dzielnicowego terminu, używanego w czasach jedności państwowej – Regnum Poloiriae. Polska w XII i XIII w. była więc dla pisarzy ówczesnych nadal całością polityczną, pomimo że uznawali oni za oczywisty i do połowy XIII w. nawet pożądany podział kraju na dzielnice.