System skarbowy średniowiecznej Polski

System skarbowy działał poprzez gromadzenie dóbr i usług wedle okręgów grodowych i dzielenie tych dóbr wedle woli księcia. Był to system ekstensywny, ale zaspokajał wszelkie potrzeby panującego i grupy rządzącej.

Do grupy tej zaliczyliśmy już możnowładców, którzy uznali władzę Piastów i reprezentowali ich na własnym terenie. W grodach – stolicach prowincji, do których obok Gniezna i Poznania, zaliczały się Wrocław, Kraków, Sandomierz, Płock, Kruszwica, Łęczyca i Gdańsk, rezydowali komesowie prowincjonalni, zaś w około stu grodach panowie grodowi, otoczeni grupą niższych urzędników: wojskich, komorników', włodarzy i piwnicznych.

Najbardziej wpływowymi dostojnikami, przewyższającymi znaczeniem nawet komesów prowincjonalnych, byli biskupi. Ich siedziby mieściły się w Gnieźnie, Krakowie, Wrocławiu, Kołobrzegu, oraz od początków chrystianizacji, w Poznaniu. Sieć biskupstw, dysponujących sprawnym i nowoczesnym aparatem zarządzania, obficie uposażonych, stanowiła jeden z najważniejszych elementów zarządzania krajem. Ich rolę od drugiej połowy XI w. uzupełniały wielkie opactwa benedyktyńskie, w Tyńcu, Mogilnie, później Trzemesznie, stanowiące oparcie dla książąt – fundatorów.

Wokół osoby księcia uformowała się grupa dostojników dworskich, a zarazem urzędników władz centralnych. Najważniejszy 26 wśród nich rangą byt komes pałacowy, czyli wojewoda, zarządzają- cy dworem, a zarazem będący głównym po księciu dowódcą wojskowym. Polityką zagraniczna zajmował się kanclerz, który ze względu na konieczność znajomości pisma, był duchownym.