Szczyt rozbicia dzielnicowego cz. II

Rozwój liczebny i siła organizacyjna oraz ekonomiczna możnowładztwa świeckiego oraz duchownego zmieniły w XIII w. całkowicie układ sił politycznych na niekorzyść dynastów. Znalazło to wyraz w zwyczajach prawnych. Uznawano prawo następstwa tronu wobec synów książęcych, a w przypadku ich braku do osób przez poprzedniego księcia wyznaczonych. Gdy nie było następców, potrzebna okazywała się zgoda panów duchownych i świeckich z danej ziemi. Uważano za oczywiste, że te elekcje dokonywane być mogły jedynie wśród przedstawicieli rodu piastowskiego. Zasadę tę odrzucono tylko na Pomorzu Gdańskim, nad którym od lat dwudziestych XIII w. objął władze lokalny ród możnowładczy, lecz które zachowało pomimo to związek z Polską.

Wśród instytucji politycznych zapewniających wpływ możnowładztwa i rycerstwa na książąt duże znaczenie miały wiece mię- dzydzieinicowe i dzielnicowe, w których uczestniczyli także panujący. Niemała była też rola kształtującego się prawa do oporu wobec władzy, naruszającego formalnie zagwarantowane interesy możnych. Osłabienie władzy książęcej niosło poważne zagrożenia wewnętrzne, wśród nich zaś najsilniej odczuwane narastanie walk mię- dzydzielnicowych a w samych księstwach samowoli możnowładztwa i anarchii. Gdy w końcu XIII w. stały się one zbyt dotkliwe, podjęta została walka o ponowne zjednoczenie państwa.

Zanik drużyny, osadzenie rycerstwa na roli i jego zainteresowanie sprawami gospodarki oraz polityki wewnętrznej, rozwój ekonomiczny i możliwość zaspakajania potrzeb grupy rządzącej bez udziału łupów wojennych – spowodowały w drugiej połowie XII i w XIII w. stopniowy spadek wojowniczości, tak charakterystycznej dla państwa pierwszych Piastów.