Współuczestnictwo szlachty w dziedzictwie

W ciągu XVI wieku wytworzyły się podstawy kultury szlacheckiej, a w niej dwie cechy uważane za przeciwstawne, otwartość na prądy obce i zadowolenie z siebie. W okresie pomyślności szlachta była skłonna przyjmować z Europy wszystko co jej się wydawało ciekawe, wygodne i słuszne. Znalazło sie w Rzeczpospolitej miejsce dla wszelkich obcych idei i wyrobów, bez potrzeby ich ślepego naśladownictwa. Szlachta formowała swój sposób życia i światopogląd w łączności z Europą renesansu i baroku, ale w sposób całkowicie oryginalny. Swojskość nie oznaczała wiec ksenofobii, docenianie walorów własnej kultury i sposobu życia pozwalało swobodnie korzystać z całego dorobku Europy. Rzeczpospolita wieku XVI wchodziła do Europy, a jako wspólnota szlachecka czuła się w niej obecna w sposób naturalny. Reformacja i kontrreformacja zostały przyjęte z Europy, oba nurty w Rzeczpospolitej uległy swoistym przekształceniom. Podstawowe idee stanu szlacheckiego wiązały Polskę z formującym się Zachodem, wywodziły sie z tego samego wspólnego dziedzictwa. Było to dziedzictwo rzymskie i chrześcijańskie. Polska szlachta z upływem czasu coraz silniej podkreślała nie tyle owe związki, co swoje współuczestnictwo w tym dziedzictwie.