Wzrost znaczenia izby poselskiej w ciągu XVII wieku

Wzrost znaczenia izby poselskiej w ciągu XVII wieku nie oznaczał urealnienia jej wpływu na rządy. W miarę bowiem jak ograniczano elekcyjnych królów a wzrastała rzeczywista potęga magnatów, coraz ważniejsze stawały się zgromadzenia lokalne czyli sejmiki.

Istotą ustroju Rzeczpospolitej było nie narzucanie niczego przemocą. Województwa, ziemie i powiaty czuły się samodzielne, regulowały swoje sprawy na sejmikach. Uczestniczyli w nich wszyscy z danego powiatu czy ziemi. Z upływem czasu sejmiki się różnicowały. Osobno zjeżdżano się by ustalić tryb rządów w czasie bezkrólewia (sejmik kapturowy), dla wybrania przedstawicieli do trybunału (sejmiki deputackie), w celu wysłuchania sprawozdania z sejmu (sejmiki relacyjne) czy dla wyboru kandydatów lokalnych urzędników (elekcyjne).

Rosnące znaczenie sejmików wypływało z przekonania, że sprawy własne należy rozstrzygać samodzielnie (nic o nas bez nas). Była w tym skłonność do uczestniczenia w życiu publicznym, nieufność wobec władzy centralnej. Z kolei im częściej sejm nie był w stanie załatwić jakichś spraw, tym bardziej sejmiki zostawały ostatnią szansą. W wieku XVII doszło do tego, że dyspozycja funduszami powstałymi w następstwie ogłoszenia podatków przez sejmik pozostawała w ziemi lub powiecie. Tak stopniowo powstawał skarb i wojsko powiatowe. Decentralizacja państwa odpowiadała dominacji folwarku i głębokiemu przywiązaniu szlachty do swych wolności.