Wzrost znaczenia rycerstwa w czasach rozbicia dzielnicowego

Poza organizacją diecezjalną i parafialną, wielkie znaczenie dla Kościoła polskiego miało zwiększenie liczby zakonów i ich klasztorów. Do najstarszych fundacji benedyktyńskich w Tyńcu i Mogilnie doszły w XI i pocz. XII w. klasztory w Lubiniu, Płocku, Sieciechowie, na Łyścu i we Wrocławiu. Część z nich fundowana była lub współfundowana przez możnych. Zakon ten w XII w. przeżywał jednak kryzys, a prężność wykazywały' zakony cystersów, kanoników regularnych i norbertanów. Szczególnie liczne były w Polsce fundacje cysterskie. Inaczej niż benedyktyni, zakonnicy ci nie podlegali miejscowej władzy biskupiej, lecz swym klasztorom macierzystym, leżącym poza Polską.

W XIII w. powstały w miastach polskich klasztory zakonów żebraczych. Pierwszy klasztor dominikański utworzono w Krakowie w 1222 r. dzięki staraniom biskupa Iwo Odrowąża, a w kilka lat potem powstała polska prowincja dominikańska. Franciszkanie osiedlili się we Wrocławiu i w Krakowie w 1236 r., trzy lata później uformowana została prowincja czesko-polska. Szybkie rozprzestrzenianie zakonów żebraczych, które w końcu XIII w. miały' w Polsce 78 klasztorów, związane było ściśle z rozwojem miast. Również i mendy- kanci uzyskali wyłączenie spod whidzy biskupów i podlegali władzom całego zakonu, rezydującym poza Polską.

Wzrost znaczenia rycerstwa w czasach rozbicia dzielnicowego, wynikał z samodzielności gospodarczej tej grupy oraz z przemian po litycznych. Podział kraju doprowadził do pomnożenia liczby dosto jeństw, gdyż wewnętrzna struktura poszczególnych księstw była kontynuacją organizacji państwowej sprzed rozbicia dzielnicowego.