PAŃSTWO WIELONARODOWE CZ. III

Na Litwie panował ustrój typowy dla wczesnych form państwowości, z silną władzą książęcą, płynnymi strukturami społecznymi i kształtującymi się podziałami na możnych, wolnych wieśniaków i niewolnych. Bardziej zaawansowane stosunki feudalne panowały w uzależnionych księstwach ruskich, nadawanych przez wielkiego księcia młodszym członkom rodu panującego w rodzaj lenna.

Rychło po 1385 r. okazało się, że włączenie tak skomplikowanego wewnętrznie i odmiennego od Polski państwa w skład Korony Królestwa Polskiego nie jest możliwe i to zarówno ze względu na wspomniane odrębności, jak i ambicje i dążenia miejscowego możnowładztwa. Wyrazicielem tych ambicji stał się stryjeczny brat Władysława Jagiełły, Witold, który w 1389 r. uciekł do Krzyżaków i z nimi najechał Litwę, rządzoną przez dostojników polskich przysłanych przez króla. Wojna Litwy z Zakonem trwała od 1390 do 1395 82 r., jednakże już wcześniej Witold przeciągnięty został na stronę poi- ską. Na mocy ugody ostrowskiej 1392 r. objął on władze w Wielkim Księstwie Litewskim z ramienia Jagiełły'. Było to uznanie odrębności Litwy. Witold umocnił sprawnie swoja pozycję, jednocząc państwo, likwidując odrębność lennych księstw dzielnicowych. W 1398 r. zawarł na wyspie Salin układ z Krzyżakami, uzyskując ich poparcie i pomoc zbrojną przeciw Talarom za cenę odstąpienia Żmudzi. Jednakże klęska w bitwie z Tatarami nad Worskią (1399) obaliła plany Witolda i zmusiła go do powrotu ku unii z Polską. W 1401 r. zawarto układ wileńsko-radomski, uwzględniający dążenia Litwinów. Witold przybrał tytuł wielkiego księcia (magnus dux], gdy Jagiełło, jako zwierzchnik, tytułowany był dux supremus – najwyższy książę. Układ zawarty był w obecności rady królewskiej oraz rady wielkoksiążęcej, przez co zyskiwał akceptacje i gwarancje grup rządzących.