Pokój w Altranstadt 24 IX 1706 r.

Karol XII uderzywszy na Saksonię, pokojem w Altranstadt 24 IX 1706 r., wymusił na Auguście II abdykację z tronu polskiego i wycofanie się z wojny. Mimo uznania Leszczyńskiego przez mocarstwa, walka przeciwko niemu nie ustawała. W 1707 r. ogłoszono stan bezkrólewia. Klęska Karola XII pod Połtawą 8 VII 1709 r. oznaczała zwrot w wojnie. Piotr I wkroczył do Warszawy ustalając do- 170 minację rosyjską i restaurację Augusta II (1710). Jednak porażka w wojnie z Turcją zmusiła Piotra I do traktatu nad Prutem (1711), w którym godził się wycofać wojska z Polski.

Spustoszony kraj uzyskał chwile pokoju, dalsze walki toczyły się już poza granicami. August II myślał skorzystać z osłabienia kraju dla urzeczywistnienia planów monarchicznych, szlachta obstawała przy formach republikańskich, a magnaci starali się zachować status quo. Król spodziewał się osiągnąć swoje cele wygrywając antagonizmy między szlachtą a magnatami, popierał plany ograniczenia władzy hetmanów. Liczył jednak przede wszystkim na wojsko saskie. Tymczasem Turcja, mając od 1713 r. pokój z Rosją, przygotowywała się do agresji mającej oderwać Ukrainę. Prusy myślały o zajęciu Warmii. Koniec wojny sukcesyjnej hiszpańskiej umożliwił interwencję austriacką i odnowienie w 1714 r. pokoju karłowi- ckiego. Równocześnie wojska rosyjskie narzuciły rozejm między Augustem II a zawiązaną przez szlachtę konfederacją tarnogrodzką (1715). Rzeczpospolita stawała się obiektem obcej polityki, ale wydawało się, że dyktat rosyjski nie przeszkadza Polakom.